Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên làm việc với giáo sư . John Kent

Nhiều quốc gia công nhận Việt Nam có nền kinh tế thị trường

Phát biểu tại buổi làm việc, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cảm ơn GS. John Kent – Trường Đại học Arkansas (Hoa Kỳ) về những chia sẻ của ông tại Diễn đàn Logistics Việt Nam 2024 do Bộ Công Thương tổ chức tại Bà Rịa – Vũng Tàu mới đây với các nội dung: Vai trò của khu thương mại tự do – mô hình tại Trung Quốc và một số nước; việc xây dựng trung tâm nhằm tạo ra giá trị, ngoại giao, chuỗi cung ứng; đặc biệt là vấn đề triển khai mô hình Quốc gia thương mại tự do.

Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, Việt Nam đã và đang được nhiều quốc gia công nhận là nước có nền kinh tế thị trường, với 17 hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó, có 6 FTA thế hệ mới (FTAs). Việt Nam có quan hệ thương mại với trên 70 quốc gia và nền kinh tế lớn, chiếm tới 90% GDP kinh tế toàn cầu. Hiện, nền kinh tế Việt Nam có độ mở hơn 2 lần. Do đó, khái niệm Quốc gia thương mại tự do là vấn đề Việt Nam quan tâm. Tuy nhiên, phải làm như thế nào và những vấn đề cần đặt ra để trở thành quốc gia thương mại tự do là những nội dung Bộ Công Thương mong muốn GS. John Kent chia sẻ trong buổi làm việc này.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên mong muốn GS. John Kent làm rõ một số nội dung: Khái niệm về Quốc gia thương mại tự do (Free Trade Country – FTC) là gì? Khác biệt như thế nào với Khu thương mại tự do (Free Trade Zone – FTZ). Trên thế giới đã có những nước nào áp dụng FTC, hoặc mô hình tương tự hay chưa. Lợi ích và khó khăn, thách thức mà FTC đem lại so với FTZ (ví dụ có bị thất thu thuế hải quan hay không…). Khả năng triển khai FTC của Việt Nam, xét đến một số điều kiện như: Việt Nam rộng hơn nhiều so với Singapore hay Hồng Kông (Trung Quốc); tính tự giác tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp chưa cao; điều kiện phát triển kinh tế còn thấp, thuế hải quan là một nguồn thu chính của ngân sách… Các bước đi, cách làm, sửa đổi luật pháp hiện hành như thế nào để Việt Nam đáp ứng tiêu chí Quốc gia thương mại tự do.

Tại buổi làm việc, GS. John Kent – Trường Đại học Arkansas (Hoa Kỳ) cũng đã chia sẻ về các khái niệm FTC, FTZ và FTA. Theo ông, mục tiêu hướng tới của một Quốc gia thương mại tự do đó là tăng lượng hàng hóa lưu thông và giảm chi phí cho chuỗi cung ứng toàn cầu. Một quốc gia thương mại tự do cũng có thể có đến 10 khu vực thương mại tự do. Một quốc gia thương mại tự do có thể có thêm luật về quản lý khu vực thương mại tự do. Một quốc gia thương mại tự do cũng cần điều hành bởi luật được viết cho các FTA. Tuy nhiên, Việt Nam đã có 17 FTA trước khi Việt Nam trở thành một quốc gia thương mại tự do, đây là 1 điểm rất đột phá.

“FTA là mục tiêu của quốc gia thương mại tự do và khu vực thương mại tự do. Việt Nam đã đạt được mục tiêu này mà không cần có khu vực thương mại tự do hay chưa trở thành Quốc gia thương mại tự do. Đây là điểm mà chúng tôi học được lớn nhất ngày hôm nay”, GS. John Kent nhấn mạnh.

Cũng theo GS. John Kent, việc quan trọng nhất để trở thành một Quốc gia thương mại tự do hay Khu vực thương mại tự do, đó là phải có các FTA. Khái niệm Quốc gia thương mại tự do là điều khoản dùng để marketing hay còn gọi xúc tiến hình ảnh quốc gia đến toàn cầu.

Nghiên cứu để có những bước đi hợp lý trong hoàn cảnh cụ thể

Ghi nhận những ý kiến chia sẻ tại buổi làm việc, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho rằng, Quốc gia thương mại tự do là quốc gia có chính sách và hệ thống kinh tế khuyến khích tự do thương mại. Điều này đồng nghĩa với việc mua bán hàng hóa giữa các quốc gia không có sự can thiệp đáng kể từ phía Chính phủ như thuế quan, hạn ngạch hay các rào cản phi thuế quan. Bên cạnh đó, tự do cạnh tranh, nghĩa là các doanh nghiệp trong và ngoài nước có cơ hội bình đẳng như nhau. Đồng thời, có hệ thống pháp luật minh bạch, bảo đảm quyền sở hữu trí tuệ, bảo đảm vệ quyền lợi của các nhà đầu tư.

Từ những quan niệm và nguyên tắc như vậy, theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, quốc gia thương mại tự do sẽ mang lại cơ hội kèm theo cả những thách thức không nhỏ.

Thứ nhất, đó là xây dựng luật pháp để hoạt động thương mại tự do cho một quốc gia nhằm bảo đảm các nguyên tắc nêu trên. Thứ hai, nâng năng lực nội lực của các doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp trong nước, trong khi phần lớn các doanh nghiệp tại Việt Nam chủ yếu là doanh nghiệp vừa và nhỏ, khả năng cạnh tranh với các doanh nghiệp nước ngoài còn hạn chế. Thứ ba, hiện nay tại Việt Nam các doanh nghiệp FDI đang chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu xuất nhập khẩu, trong khi đó, quyền bảo đảm sở hữu trí tuệ được đề cao trong một Quốc gia thương mại tự do. Việc này, đối với các doanh nghiệp trong nước sẽ thiệt đơn, thiệt kép. Đây là vấn đề cần phải giải quyết để hài hòa giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp FDI; giữa Việt Nam và với các quốc gia khác.

Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, mặc dù hiện chưa có chính sách nội địa của một quốc gia thương mại tự do, nhưng Việt Nam hiện đang sở hữu các FTA được thế giới đánh giá cao, trong đó có CPTPP và EVFTA. Vì vậy, những khuyến nghị của GS. John Kent hôm nay, Bộ Công Thương sẽ nghiên cứu để có những bước đi hợp lý trong hoàn cảnh cụ thể của Việt Nam.

Cảm ơn những gợi mở của GS. John Kent về các nội dung trong đó có Quốc gia thương mại tự do, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, đây sẽ là cơ sở để nghiên cứu, xem xét và thử nghiệm áp dụng trong thời gian tới. Đồng thời, xem xét báo cáo lên Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các cấp có thẩm quyền để có thể nghiên cứu, xem xét và đưa vào Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV của Việt Nam trong thời gian tới.

Tác giả: Nguyễn Hạnh, Báo Công thương