Hiệp định của WTO thúc đẩy nỗ lực vì một đại dương bền vững

Trợ cấp nghề cá đe doạ sức khoẻ đại dương và an ninh lương thực, WTO theo đó cho biết đã có kế hoạch và cần phải thực hiện nhanh chóng…

Mục lục

Sau 20 năm thảo luận, WTO đã đạt được thoả thuận về trợ cấp nghề cá. Tổ chức này tuyên bố rằng tất cả các thành viên nên loại bỏ các khoản trợ cấp có hại đang hỗ trợ cho hoạt động đánh bắt bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU), và lạm thác các nguồn lợi đang có nguy cơ cạn kiệt. Tổ chức này cũng yêu cầu đánh giá hàng năm về tiến độ thực hiện hoạt động của các quốc gia.

Thoả thuận này đòi hỏi sự đồng thuận của 164 quốc gia thành viên, và trở thành một bước tiến quan trọng. Nhưng vẫn có những lỗ hổng và ngoại lệ chính cần được giải quyết để thoản thuận này thành công. Và bất kỳ thoả thuận nào cũng chỉ có hiệu quả khi nó được thực hiện.

Theo Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO), hơn 35% quần thể hải sản trên thế giới đã bị lạm thác, và tỷ lệ này đang tăng lên. Trong khi đó, khoảng 22 tỷ USD đã được chi trong năm 2018 cho các khoản trợ cấp – tài trợ công để tăng thu lợi từ nghề cá – để tăng năng lực đánh bắt. Trong một số trường hợp, quần thể hải sản bị lạm thác đến nỗi các tàu cá dựa vào tác động bóp méo của trợ cấp để kiếm lời.

Trong một thời gian dài, những khoản trợ cấp này đã làm cạn kiệt nguồn lợi động vật biển hoang dã, sinh kế của địa phương và an ninh lương thực trên toàn thế giới. Hải sản là nguồn cung cấp protein quan trọng ở các nước kém phát triển. Vì hải sản bị lạm thác, nên các cộng đồng ven biển có nguy cơ bị chết đói, hơn một nửa số ngư dân đánh bắt quy mô nhỏ được tổ chức Công lý Môi trường (EJF) phỏng vấn gần đây cho biết họ không đủ thức ăn trong năm qua.

Trong một thư ngỏ của mình, Cộng đồng ngư dân Ghana cho biết khai thác bất hợp pháp – một phần do trợ cấp nghề cá có hại – không được giải quyết thì nguồn thu nhập của hơn 2,7 triệu người Ghana sẽ bị mất.

Các ngư dân quy mô nhỏ xứng đáng có một sân chơi công bằng. Một khi tất cả các khoản trợ cấp có hại được xoá bỏ, cùng với việc tăng cường tính minh bạch và thực thi các quy định nhằm chấm dứt tình trạng lạm thác, họ có cơ hội trở thành một phần của mạng lưới đánh bắt bền vững trên toàn cầu.

Ngành công nghiệp lưới kéo

Các chuyên gia ước tính 81% trợ cấp nghề cá của các chính phủ mang lại lợi ích cho các đội tàu công nghiệp lớn, làm sai lệch khả năng tiếp cận nguồn tài nguyên biển và phá huỷ sinh kế của nhiều cộng đồng ven biển. Tại Châu Phi, số tiền trợ cấp từ nước ngoài dành cho các đội tàu đánh bắt ở vùng biển ngoài khơi của Châu Phi cao gấp 2 so với chính các đội tàu Châu Phi.

Các quốc gia giàu có đã và đang trực tiếp tài trợ cho việc lạm thác và đánh bắt bất hợp pháp với chi phí của các cộng đồng ngư dân quy mô nhỏ. Thoả thuận này của WTO sẽ cho phép cộng đồng ngư dân có cơ hội tồn tại và bắt đầu chấm dứt sự bất công này.

Tuy nhiên, thoả thuận này chỉ là bước đầu cho sự chuyển dịch mà chúng ta cần hướng tới ngành thuỷ sản phát triển bền vững hơn. Trợ cấp nghề cá có hại không chỉ giới hạn ở những khoản trợ cấp cho hoạt động đánh bắt bất hợp pháp hoặc quá công suất. Hiện tại, các lệnh cấm đối với trợ cấp nhiên liệu – chiếm 22% tổng các khoản trợ cấp nghề cá – đã được đưa ra khỏi thoả thuận, điều này có nghĩa là vẫn còn nhiều việc phải làm để khôi phục một đại dương thực sự phát triển.

Carbon xanh và cuộc khủng hoảng khí hậu

Thoả thuận này là một tin tốt cho khí hậu, vì đại dương là bể chứa carbon lớn nhất thế giới. Khoảng 43,5% carbon được thải ra từ sinh vật biển như cá – gọi là “carbon xanh” – từ vùng biển ngoài khơi đến từ các khu vực ven bờ không có lợi cho việc đánh bắt cá nếu không có hỗ trợ tài chính, vì vậy việc trợ cấp đã thúc đẩy các hệ sinh thái đại dương sụp đổ và tăng tốc cuộc khủng hoảng khí hậu.

Trái đất cứ ấm lên 1 độ, tiềm năng đánh bắt thuỷ sản toàn cầu sẽ giảm hơn 3 triệu tấn. Các nước xích đạo cảm nhận rõ nhất những tác động này, sản lượng đánh bắt của nhiều nước trong số này đã bị giảm một nửa. Điều này có nghĩa là chỉ bằng một nét bút một số khoản trợ cấp sẽ chấm dứt, đồng thời bảo vệ tốt khí hậu, đại dương, an ninh lương thực và sinh kế của người dân.

Thực thi

Rõ ràng các thoả thuận này đang mang lại cơ hội khôi phục lại các nguồn lợi biển đang bị lạm thác, nhưng hiện tại điều này phụ thuộc quá nhiều vào tự báo cáo về hoạt động trợ cấp của các nước thành viên, không có các biện pháp hoặc cơ chế ràng buộc để đảm bảo các nước tuân theo.

Tất cả các nước phải thực hiện thoả thuận này và hơn thế nữa, bằng cách khẩn trương thực hiện quyết định này thông qua các quy định trong nước và xoá bỏ các khoản trợ cấp có hại, chứ không chỉ các khoản trợ cấp được đề cập đến trong hiệp định, nhằm đảm bảo sự minh bạch trong cả quá trình. Liên minh Châu Âu và Mỹ, hai nước đang có cam kết mạnh mẽ trong việc chống đánh bắt IUU trên toàn cầu, nên nhanh chóng và đi đầu trong việc loại bỏ các khoản trợ cấp có hại cho các đội tàu của mình. Nhưng mọi quốc gia đều có thể và phải đi nhanh hơn và xa hơn thỏa thuận này vì một đại dương thực sự bền vững.

Hiện tại, các khoản trợ cấp sẽ bị hạn chế trong ít nhất 4 năm tới vì các cuộc đàm phán để mở rộng phạm vi của hiệp định này sẽ tiếp tục trong thời gian này. Các nước không còn 4 năm nữa để tiếp tục với tốc độ này – mà cần hành động chung, nhanh chóng từ cấp quốc gia và quốc tế. Trong khi WTO phải đẩy nhanh các cuộc đàm phán để mở rộng phạm vi và ràng buộc của hiệp định, chính phủ của các quốc gia cũng phải vượt ra ngoài những gì WTO yêu cầu và sử dụng quyền hạn của mình để thúc đẩy sự thay đổi sâu rộng trong cả chính sách và hành động.

Hai khía cạnh bổ sung quan trọng là chấm dứt trợ cấp nhiên liệu và giải quyết các khoản trợ cấp hỗ trợ đánh bắt vượt công suất, cho phép ngư dân vượt ra khỏi mức đánh bắt bền vững. Điều thứ hai được đề cập trong thỏa thuận, nhưng không có thỏa thuận toàn diện nào được thực hiện. Cả các chủ thể quốc tế và quốc gia đều phải đưa trợ cấp nhiên liệu và đánh bắt vượt công suất vào các thỏa thuận và chính sách của mình, cũng như có những hành động tức thì hơn để thực hiện nó.

Phải mất hai thập kỷ, WTO mới có hành động có ý nghĩa về việc chấm dứt trợ cấp cho việc lạm thác. Các nước không thể mất nhiều thời gian để thực hiện thỏa thuận này. Nếu các quốc gia khai thác hành động ngay bây giờ và cắt giảm dòng tài chính đối với đánh bắt bất hợp pháp, lạm thác và vượt công suất, có thể thực sự thúc đẩy tiến trình hướng tới một tương lai an toàn và bền vững cho đại dương và những người phụ thuộc vào nó.

Theo vasep.com.vn

Bài đọc thêm: